“Er moet een verbod komen op slechte peilingen,” zegt Maurice de Hond half-grappend in Dwars door de Politiek. Maar het is niet grappig wat zich de laatste dagen voor de verkiezingen afspeelde. Volgens De Hond is het niet alleen een journalistieke misser – het kan de uitslag daadwerkelijk hebben beïnvloed.
De VVD stond vijf weken geleden op instorten. “Als ze niet radicaal van koers waren veranderd, hadden ze onder de tien zetels kunnen eindigen,” zegt De Hond. De partij nam het strategische besluit om Timmermans en GroenLinks/PvdA duidelijk uit te sluiten. Die strategie werkte: na het SBS-debat zag De Hond in zijn eigen peilingen dat de VVD een duidelijke sprong maakte.
Maar toen kwamen de peilingen van Ipsos I&O (via Pauw & De Wit) en 1Vandaag, die beiden meldden dat de VVD op slechts 16 zetels stond. “Terwijl ik er 22 peilde, in een duidelijk opwaartse lijn,” zegt De Hond. *Waarom de cijfers niet kunnen kloppen* Volgens De Hond rammelen de methodes van beide bureaus. Zo werkt Verian (1Vandaag) met steekproeven van slechts 1500 respondenten.
“Ik zag in mijn data na het SBS-debat een duidelijke terugkeer van oud-VVD-kiezers, in mijn overstaptabellen die inzicht geven in verschuivende kiezersstromen. Bij Ipsos en 1Vandaag is dat volledig genegeerd. Hun uitkomst, dat de VVD niet bewoog, is statistisch onmogelijk.” Nog vreemder, zegt hij, is dat niemand in de journalistiek dat doorhad. “Als rechts in totaal negen zetels verliest, terwijl het electoraat stabiel is, dan moet je toch nadenken waar die stemmen gebleven zijn? Die schuiven toch niet zomaar naar links? Die simpele logica ontbreekt.”
De impact van verkeerde peilingen
“De gevolgen van zulke verkeerde peilingen zijn groot. Want als de media alleen dáármee schermen, denken kiezers dat de VVD geen serieuze kans meer maakt.” Het gevolg: strategische kiezers die ‘links’ wilden tegenhouden, weken uit naar andere partijen. “Zonder die misleidende peilingen was de VVD op 25 à 26 zetels geëindigd,” stelt De Hond. “En misschien zelfs de grootste geworden.” De NOS gebruikt op de verkiezingsavond uitsluitend de zogeheten Peilingwijzer, een gemiddelde van de peilingen van Ipsos en 1Vandaag. “Als die twee dus hetzelfde fout doen,” zegt De Hond, “dan wordt die fout door de NOS vergroot.”
Wat probeert De Hond hiermee te agenderen?
“Dat er eindelijk journalistieke controle komt op peilingen,” zegt De Hond. Dat journalisten stoppen met napraten en beginnen met narekenen. Als kiezers op basis van onjuiste cijfers besluiten strategisch te stemmen, dan raakt dat het hart van de democratie.
Marianne Zwagerman wijst De Hond erop dat hij hiermee het risico loopt dat hij een verbod op peilingen kort voor de verkiezingen over zichzelf afroept. De Hond haalt zijn schouders op. “Ik pleit niet voor een verbod op peilen, maar voor een verbod op slechte peilingen.”
We maken Dwars door de Politiek gratis voor iedereen dankzij de leden van de Club van Dwarskijkers en de leden van Maurice.nl. Wil je ons werk steunen? Word dan lid voor maar 15 euro per jaar. Je krijgt toegang tot exclusieve content zoals columns en podcasts.